Biografiak - Fitxa ikusi   Atal honi buruz gehiago jakiteko

Pello Esnal

Datu pertsonalak

Izena
Esnal, Pello
Izen abizen osoak
Esnal Ormaetxea, Pello
Jaiotza
1950 Andoain + Andoain < Buruntzaldea < Gipuzkoa < Euskal Herria

Bertsolaritzan

Jarduera mota nagusia
Eragilea
Jarduerak
Antolatzailea
Bertso irakaslea
Bertso-jartzailea
Epailea
Herri-bertsolaria
Ikertzailea
Bertso analisigilea/kritikaria
Jarduerei buruzko azalpenak
Bertso-jartzaile:
Bilintx saria: 4. saria, 1976an.
Xenpelar bertso-paper lehiaketa (Euskaltzaindia): 1.saria 1978an eta 3. saria 1984an.
Basarri bertso-paper lehiaketa (Zarautz, Gipuzkoa): 1. saria 1985, 1989, 1991, 1992, 1995, 1996, 1997 eta 1999an, eta 2. saria 1986, 1988 eta 1990ean.
Orixe bertso-paper lehiaketa (Orexa, Gipuzkoa): 1.saria 1988, 1990, 1991 eta 1993an.
Balentin Enbeita bertso-paper lehiaketa (Muxika, Bizkaia): 3. saria 1989an eta aipamen bereziak 1990 eta 1992an.
Debaldeko Festa bertso-paper lehiaketa (Euskadi irratia): 1.saria 1984an.
Joxe Legarreta bertso-paper lehiaketa (Hernani, Gipuzkoa): 1.saria 1993an
Lazkao Txiki bertso-paper lehiaketa (Ordizia, Gipuzkoa): 2. eta 3. sariak 1993an.
Loiolako Inazio Saria bertso-paper lehiaketa (Azpeitia, Gipuzkoa): 1. saria 1991ean.
Manuel Lekuona bertso-paper lehiaketa (Oihartzun, Gipuzkoa): 1. saria 1993 eta 1997an, 2. saria 1995 eta 1996an eta 3. saria 1992an.
Zapirain anaiak bertso-paper lehiaketa (Errenteria, Gipuzkoa): 1.saria 1992 eta 1996an, eta aipamen bereziak 1996 eta 1998an.
Antso III.a Handiaren Kantata bertso lehiaketa, 2002 (Euskokultur Fundazioak eta Foro Irun XXI Elkartea, Gipuzkoa). 1. saria

Bertso-epaile:
Lizardi saria (Zarautz, Gipuzkoa): antolatzaile eta epaile. Epaile 1986tik 2005era bitarteko edizioetan.
Orixe bertso-paper lehiaketa (Orexa, Gipuzkoa): epaile 1989an.
Ihaute bertso-paper lehiaketa (Euskadi Irratia): epaile 1994an.
Euskadi Irratiko bertso-paper lehiaketa (Euskadi Irratia): epaile 2002an.

Gidoilari:
Pedro Mari Otaño bertso-antzerkia. Bertso Eguna 1998

Bertso Eskola irakasle:
Zarauzko bertso-eskola; Aia eta Zarauzko bertsolari taldea. Teknika propioak landu ditu.


Datu biografikoak

Biografia
Andoianen (Gipuzkoa) jaio zen 1950eko ekainaren 13an. Irakaskuntza ikasketak egin zituen, eta baita pedagogia, psikologia eta teologia ikasketak ere; pedagogian lizentziatua da (UNED). Irakaskuntzan jardun zuen, lehen postua, oposizioz lortu zuen Araban. HABEko Glotodidaktika alorrean aritu da 1981an sortu zenetik; pedagogia arduraduna izan zen eta, besterik beste, hainbat argitalpen lanen koordinatzaile eta "Bai horixe" ikusentzunezko saioen euskara-zuzentzaile. Euskaltzain Urgazle izendatu zuen Euskaltzaindiak 1991an, eta herri literatura batzordeko eta Jagon saileko partaide izan da. Eusko Jaurlaritzako euskararen aholku batzordeko kide izan zen urte batzuetan. Zarauzko kultur bizitzan parte-hartze handia izan du: Literatu mintegiko arduraduna izan da Arte zaleak elkartean, eta bertsolari eskolako irakaslea 1980-1990ko hamarkadetan.

Etxetik datorkio bertsozaletasuna eta Joxe Erzibengoa salletarrak bultzatu zuen bertsogintzara. Lazkaon kantatu zuen lehen aldiz jendaurrean, 1979ko udan, eta Euxebio Igartzabal, Mikel Mendizabal eta Joxe Migel Iztueta "Lazkao Txiki" izan zituen kantukide. Ez zen asko aritu bat-bateko jardunean. Bertso-jartzailetzan eta azterlanetan nabarmendu da bereziki: bertso-paper lehiaketetako 22 lehen sari irabazi ditu; horiek eta bere bizipenetan sortu ohi dituen beste asko bildu eta argitaratu ditu "Itzuliko naiz" liburuan (Auspoa, 1995). Horrez gain, bertsolaritzari atxikitako azterlan eta artikulu mamitsu asko idatzi du, esate baterako, "Errima Uztapideren bertsogintzan" (Euskera aldizkaria, 1991), "Bat-bateko bertsogintzaren didaktikaz" (Jakin, Bertsolamintza 1993), "'Puntua' bertsolaritzan" (Euskera aldizkaria, 1994) eta "Bertsolaritzaren alfabeta ( Bertsolari aldizkaria, Bertsolamintza, 1995). Euskal Herriko Bertsozale Elkartean ere egin zuen bere ekarpena, azpimarragarriena, 1993 eta 1995 urtean antolatu ziren I. eta II. Bertsolamintza jardunaldien diseinu taldean egindako lana.

Bertsolaritza ez ezik, ahoz zein idatziz, euskara bidezko alderdi guztiak jorratu ditu: glotodidaktika, material didaktikoa, eleberria, haur eta gazte literatura, saiakera, itzulpengintza, artikulugintza, irrati-nobela, ikusentzunezkorako gidoigintza ... Zerrenda oso luzea osatzen du Pelloren sorkuntza lanak. El Diario Vasco egunkarian "Bai horixe" zutabea idatzi du 2000ko lehen asteazkenean hasi eta 2023ko ekainaren 29ra arte, egun horretan idatzi baitu azkena, "Eskerrik asko" izenburuarekin; askotan izan du bertsolaritza idazgai aldi luze horretan.

Narratiba alorrean, hainbat sari jaso ditu bere ibilbidean; Bilintx saria 1990 "Nabukodonosor" lanarekin, Lizardi saria 1990 "Zazpi kolore ditu ostadarrak" lanarekin eta Leioako II. eleberri lehiajeta 1992 "Salomondarrak" lanarekin. Elkar fundazioak Joseba Jaka II. literatur beka eman zion 2001ean "Azeri zuloa" garatzeko.

Urte askotan aritu zen Zarauzko bertso-eskolan gaztetxoen trebakuntzan. Teknika propioak garatu zituen eta gaztetxoen bertso-eskolan ez ezik lan egin zuen Aia eta Zarauzko bertsolariekin (Joxemari Lertxundi, Nikolas Zendoia, Luis Otamendi, "Olaso", Joxe Antonio Manterola "Zatain", ...) ere. Zarauzko Lizardi bertsolari gazteen txapelketaren antolakuntzako kide ere izan zen hainbat urtez. Horregatik guztiagatik, eskerroneko omenaldia eskaini zioten 2001ean, Lizardi txapelketaren 25 urtebetetzean.



Bertsolaritzan lehen pausuak

Lehen plaza
Lazkaon, 1979ko udan, Lazkao Txiki, Mikel Mendizabal eta Eusebio Igartzabalekin.

Argitalpenak

Argitaratutako liburuak
. Itzuliko naiz. Auspoa liburutegia 229, 1995
. Pello Errota. Txirrita saila, Sendoa, 1998.
. Txirrita. Txirrita saila, Sendoa, 1998.
. Antonio Zavala, zauria hauspo. Auspoa liburutegia 332, 2015
Beste argitalpenak
. "Errima Uztapideren bertsogintzan", in Euskera, 36 (2. aldia), 1991: 505-598. or. (Manuel Lekuona ikerketa-saria).
. "Uztapideren bat-bateko bertsogintzaren bihotzean" , in Egan, 45, 1993 eta 46, 1994.
. "Bat-bateko bertsogintzaren didaktikaz", in Jakin, 75, 1993: 97-116. or.
. "Puntua bertsolaritzan", in Euskera, 39 (2. aldia), 1994: 1.233-1.270. or.
. "Bertsoa erabatekoa denean", in Bertsolari, 6 , 1992: 24-31. or.
. "Bertsolari txapelketa - 1986: zenbat buru, hainbat aburu", in Habe, 108, 1987: 34-35. or.
. "Bertsolaritzaren alfabeta", in Bertsolari, 18, 1995: 62-79. or.
. "Bertsolaritzaren zurrunbiloan", in Ikasgelatik plazara, Bilbao, UEU, 1989: 119-147 or.
. "Hitzaurrea", in Antonio Zavala Auspoaren auspoa I, II (Itzaldiak / conferencias). Oiartzun, Sendoa, 1996, 11-19. or. (Auspoa Liburutegia, 238-239).
. "Hitzaurrea" in Zendoia, Nikolas, Beranduko birigarroa. Oiartzun, Sendoa, 1998 (Auspoa Liburutegia, 254).
. "Herri-prosaren aita zabala", in Bertsolari, 34, 1999: 100-101. or.
. "Bertso berriak, alferrik jarriak?", in Bertsolari, 40, 2000: 98-103. or.
Ekoizpen oharrak
ELEBERRIA:
Nada de agua en Madrid. BBK-Euskaltzaindia, 1997 (Txomin Agirre eleberri-saria).

HAUR ETA GAZTE LITERATURA
Malkos. Elkar, 1990
Nabukodonosor. Elkar, 1991 (Bilintx saria, 1990).
Zazpi kolore ditu ostadarrak. Erein, 1991 (Lizardi saria, 1990).
Txukunago ibiltzen da kostako trena. Bruño, 1992
Xaxpi. Desclée De Brower, 1993
Salomondarrak. Ibaizabal. 1999. (Leioako euskarazko II. eleberri-lehiaketa, 1992)
Otsogorritxo. Ibaizabal. 1999
Azeri-zuloa. Elkar, 2001 (Joseba Jaka II. literatur beka)
Egundokoa haiz, Segundo! Erein, 2005
Kutun kutuna. Bruño, 2005

ITZULPENGINTZA:
Oskar eta ovniak. Elkar, 1983 (Carmen Kurtz-en Oscar y los ovnis eleberriaren itzulpena).
Loraneko gaztelua. Bruño, Ziaboga bilduma, 1992 (Jose Maria Mendiolaren El castillo de Lora -ren itzulpena, haur eta gazte literatura).
Mumu. Bruño, Ziaboga bilduma,1992. (Hilda Perera-ren Mumú-ren itzulpena, haur eta gazte literatura)
Lehoiaren hortzak. Bruño, Ziaboga bilduma, 1994. (Merce Company-ren Les dents del lleó-ren itzulpena, haur eta gazte literatura).
Goardalurra. Bruño, Ziaboga bilduma, 1994. (Concha López Narváez-en El guardián de senderos-en itzulpena, haur eta gazte literatura)
Hiriko ehiztaria. Bruño, Ziaboga bilduma, 1996. (José Luis Olaizolaren El cazador urbano-ren itzulpena, haur eta gazte literatura)
Urte askoan! Bruño, Ziaboga bilduma, 2005. (Carmen Vazquez-Vigoren Cumpleaños -en itzulpena, haur eta gazte literatura)