Jaio 1877-05-30
Jaio 1908-05-30
Hil 1875-05-30
Jaio eta hurrengo urtean kanpora aldegin behar izan zuten, Luzaidetarrek, Frantziako Iraultzaren tropak sartu zirelako. Hiru urtez egon ziren kanpoan. Etxe guztiak erreta aurkitu bide zituzten. Oraingo Bordelia bazter-etxea bertsolariak berak altxatakoa da (1859). 1823an Donostian soldadu zegoela desertatu egin zuen eta preso hartu zuten.
Juana Harriet-ekin ezkondua, bi alaba eta bi seme ukan dituzte. Jitez eztia, euskal kantuak eta bertsuak biziki gustatzen zitzaizkion. Kanpoko lanetara zihoalarik, ez zituen inoiz ahazten papera eta luma. Horrelaxe, batzuetan, pentze edo landa baten erdian, gogora jin zitzaiona, berehala idazten ahal zuen. Zorigaitzez haren bertsu gehienak galdu dira baina haren izena beti agertzen baita Etxahun eta Otxalderen ondoan, horrek erran nahi du bertsulari ona zatekeela.
Hil 2015-05-30
Manex Larre eta Mari Otxobiren semea; hiru anaietan (Emile, Jean Pierre eta Albert) zaharrena. 11 urte zituelarik Uztaritzeko Apaiztegi ttipirat bidali zuten (1937) eta Piarres Lafitteren ikaslea izan zen bertan (eragin nabarmena izan zuen honek Emile eta garaiko beste hainbatengan: "Lafitteren umeak" deituak). Uztaritzetik Maulera bidali zuten irakasle-lagun urtebeterako (1944)eta Mauletik Baionako apezgaitegi nagusira (1945-52). 1951ko ekainaren 29an apeztu zen. Baionan eman zuen lehen meza eta bere sorterrian, Baigorrin, ondokoa. Hazparnen bikario (1953), Donibane Garaziko Maiorga eskolan irakasle (1954-56), Urruñako bikario (1956-1962), Hazparneko misio-taldekide (1962-69), Aiherran erretor (1969-80) bai eta Irisarrin (1980az geroz).
Batikano II. kontzilioaren ondotik Elizak ezagutu duen berritze mugimenduan, liturgia euskaratu duten eragileetariko bat izan da. Erretiroan, Garazin egon ondoan, osagarri arazoak ukanik Kanboko Arditeia zahar-etxera joan zen beste apez lagun batzuen inguruan. 2015ko maiatzaren 30ean zendu da. Herria astekariko zuzendaria izendatua izan zen 1969an eta editorialista izan da. Euskaltzaindiako partaide eta Ahozko Literatura batzordeko kidea, Euskaltzain oso izendatu zuten 1975an (Lafonen ordez).
Euskalzalea izan da batik bat Emile Larre. Bertsolaritza alorrean, betidanik Ipar Euskal Herrian bertso irakasle (Herria aldizkarian argitaratzeko igortzen zizkieten bertsoak sarritan itzultzen omen zituen makurra non zuten eta bertsoen arauak adieraziz: Mendiburu, Alkhat, Laka, Arrosagarai, Mihura e.a. lekuko), eragile (eragile lanak egin zituen; bere eraginez plazaraturiko asko ez dabiltza egun: Beskoitzeko Larre, Jean Baptiste Irigarai arrosatarra, Etxeberri oztibarretarra, Merkapide jutsiarra esate baterako) eta sustatzaile izan da (saio ugariren antolatzailea, Urruñakoa esate baterako, berak antolatu zuen 1958-62 bitartean) gai-jartzaile ere bai askotan.
Iturria:
- Haitzondo egitasmoa, Bertsozale Elkartea
- Euskal Kultur erakundea. http://www.eke.eus/eu/kultura/bertsularitza/ipar-euskal-herriko-bertsularitza/bertsulariak/antologia/larre
Hil 2005-05-30
Eibarko Elgeta kaleko jaiotetxean egin zituen bizitzako lehen 14 urteak, 1936ko gerra piztu arte hain zuzen. Aita eskopeta-egilea, Errepublikaren alde armagintzan aritzera joan zen Valentziara, eta ama eta lau anai-arrebak Bilbo, Arratia, Santander eta Gijon-etik barna ihesi ibili ondoren, Bordelerantz itsasoz zihoazela ontzia frankistek harrapatu eta El Ferrol-era eraman zituzten, eta handik atzera Eibarrera. Morteroak egiten hasi zen lanean eta, berehala, mekanika lanbideari heldu zion (OJMAR lantegia); egunez lana egin eta gauez joaten zen eskolara. Irakurle eta mendizale amorratua.
Soldadutzan (Madril eta Burgos) jasandako euskaldunen kontrako irain eta mesprezuen aurkako erreakzio gisa erne zitzaion euskaltzaletasuna, eta euskaraz bere kasa alfabetatzeari ekin zion. Imanol Berriatuaren Anaitasuna eta Jokin Zaitegiren Euzko Gogoan idatzi zituen bere lehen artikuluak (1950 hamarkada hasieran) eta euskal aldizkari gehienetan idatzi du geroztik (Euzko Gogoa, Olerti,Egan, Zeruko Argia, Jakin ...). Gerra osteko diktadura garaian argitaraturiko artikulu gehienak ezizenez sinatzen zituen: Otsalar, J.Egiguren, Egigurendarra, Auñamendi, Kirolzale, Giovanni ..; eta alor asko landu ditu bere liburugintzan : hizkuntza, literatura (olerkia , ipuia , narazioa ...), etnologia, artea, umorea ... Egan aldizkariko zuzendari izan zen (1983-89).
Eibarko Ikastolaren sortzaileetakoa (1959). Euskaltzain urgazle izendatu zuten 1957an; Euskaltzaindiaren Lagunak mugimenduaren sortu zuen 1959an; euskaltzain oso egin zen 1964an; Euskaltzaindiako idazkari izan zen 1967-1978 tartean, Euskaltzainburuorde 1988-1989 bitartean eta batzorde ekonomikoko arduraduna ere izan da. Euskal Autonomi Erkidegoko Ararteko izan zen 1989-1995 urteetan zehar eta Europar Ombudsman Erakundeko buru ere izan da (1994-95).
